บทที่ ๒ คำนาม (ตอนที่ ๒ การกระจาย)

ตอนที่ ๒

การกระจายคำนาม (La declinazione)

การกระจาย คือ การแบ่งหน้าที่ของคำนาม คำคุณศัพท์ หรือ คำสรรพนาม ออกเป็นส่วน ๆ โดยใช้ส่วนหางเป็นตัวกับหนดหน้าที่ เพศ และพจน์

พจน์ (il numero)

มีสองอย่า คือ เอกพจน์ และพหูพจน์

เอกพจน์ (Singolare) คือ มีอันเดียว สิ่งเดียว รวมเป็นอันเดียว

พหูพจน์ (Plurale) คือ มีตั้งแต่สองอย่าง หรือของสิ่งขึ้นไป

เพศ (il genere)

เพศ คือ การกำหนดการแยกแยะหมาดหมู่ทางไวยกรณ์ของคำนาม ซึ่งสามารถแยกออกได้ดังนี้

เพศชาย (Maschile o m.) เพศหญิง (Femminile o f.) และ เพศกลาง (Nuetro o n.)

เพศกลาง หมายถึง เพศที่เป็นได้ทั้งเพศชายและเพศหญิงในคำเดียวกัน

มาดูการทำงานของเพศของคำนาม ที่เป็นสิ่งมีจิตใจ ประเภทสัตว์และมนุษย์ ระหว่างเพศทางไวยกรณ์และเพศตามธรรมชาติ ซึ่งสามารถสังเกตได้ ๓ กรณีด้วยกัน ดังนี้

๑.      ๑. คำนามที่เป็นเพศชายที่แตกต่างกันโดยสิ้นเชิงจากเพศหญิง โดยดูที่ความหมายของเพศตามธรรมชาติ เช่น

pater       พ่อ                          mater     แม่

haedus เด็กผู้ชาย capella   เด็กผู้หญิง

taurus     วัวตัวผู้                    vacca      วัวตัวเมีย

๒.    ๒. คำนามเพศชาย และ เพศหญิง ที่ใช้คำคำเดียวกัน หรือรูปคำเหมือนกัน แต่มีหางคำที่แตกต่างกัน เช่น

filius      ลูกชาย                   filia        ลูกสาว

magister อาจารย์ผู้ชาย       magistra                อาจารย์ผู้หญิง

cerbus    กวางตัวผู้               cerva      กวางตัวเมีย

๓.     ๓. คำนามที่ทั้งเพศชายและเพศหญิงใช้ร่วมกัน เช่น

canis      สุนัข (ผู้ และ เมีย)

civis       พลเมือง (ชาย และ หญิง)

sacerdos บาทหลวง (ชาย และ หญิง((ที่จริงแล้วคาทอลิกไม่มี แต่บางครั้งก็ถูกกล่าวถึงในตำรา)))

คำนามที่เป็นสิ่งไม่มีจิตวิญญาณ หมายถึง ต้นไม้ และสิ่งของ คำนามประเภทนี้ แยกได้ดังนี้

๑.      ๑. ชื่อของต้นไม้ ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ส่วนผลไม้เป็นเพศกลาง เช่น

pirus       f.             ต้นแพร                  pirum     n.            ลูกแพร 

cerasus   f.             ต้นเชอร์รี่              cerasum   n.         ลูกเชอร์รี่

๒.    ๒. ชื่อแม่น้ำ ชื่อสายลม ชื่อเดือน เป็นเพศชาย เช่น

Eridanus               m.           ชื่อของแม่น้ำโป

Ianuarius              m.           เดือนมกราคม

Boreas                   m.           ชื่อลมตะวันออกเฉียงเหนือ

๓.     ๓. คำนามที่เป็นเพศกลาง ที่เป็นชื่อผลไม้บางชนิด ชื่อแร่ธาตุ คำนามที่มาจากคำคุณศัพท์ คำนามที่เป็นนามธรรม ฯลฯ

aurum                    n.            ทองคำ

honestum              n.            ความซื่อสัตย์

amare                     n.            ความรัก

หน้าที่ (caso)

หมายถึง รูปแบบของคำนาม (คำคุณศัพท์ และ คำสรรพนามด้วย) ที่ถูกกำหนดด้วยหางคำ เพื่อจะได้บ่งบอกหน้าที่ทางตรรกะ (fuzione logico-sintattica) ที่เชื่อมโยงกันในประโยค

ในภาษาละติน จะไม่มี article เหมือนในภาษาอังกฤษ (a, an, the) เพราะมี caso อยู่แล้ว

cosi ในภาษาละติน มีดังนี้

Nominativo (Nom)

ทำหน้าที่เป็นประธาน เรียกว่า Soggetto เป็นประธานของ nome del predicato, attributo, apposizione, complemento predicativo del soggetto (คำพวกนี้ต้องจะเป็นภาษาอิตาเลียน จึงจะง่ายต่อการเข้าใจ เพราะไม่รู้จะใช้ศัพท์คำไหนในภาษาไทย จึงจะใกล้เคียงและเข้าใจง่าย) ต้องจำนะครับ....เพื่อประโยชน์ในการวิเคราะคำในประโยคต่อไป เช่นเทียบในภาษาอิตาเลียน             

L’aquila (soggetto) ถ้าใช้ในรูปแบบที่มี articolo และส่วนใหญ่อยู่หน้าประโยคจะทำหน้าที่เป็นภาคประธาน

Questa è un’aquila. (predicato nominale) ประโยคนี้แปลว่า นี่คือนกอินทรีย์ ถ้าอยู่หลังกิริยา essere จะทำหน้าที่เป็นภาคแสดง

Genetivo (Gen)

หน้าที่นี้เรียกว่า complemento di specificazione เพราะว่าเป็นการจำกัด ชี้ชัดว่าเป็นของใคร...ของฉัน ของเธอ...ของคนนี้...ของคนนี้

ในภาษาอิตาเลียน ใช้คู่กันกับ บุพบท di, del, della, dello, dell’, delle, dei, degli

ในภาษาอังกฤษ แปลได้โดยใช้คำว่า of หรือ ’s

ยกตัวอย่าง ประโยคในภาษาอิตาเลียน

Il volo dell’aquila              การบินของนกอินทรีย์ (ของใคร? ของอะไร? นี่แหละเรียกกว่า complement di specificazione)

Dativo (Dat)

หน้าที่นี้คือ complemento di termine หมายถึง “ต่อ” “แก่”  (ใคร? อะไร?) ในภาษาอิตาเลียนสามารถแปลได้ว่า a, al, alla, allo, all’, alle, ai, agli หรือเราเรียกว่า “กรรมรอง”

Accusativo (Acc)

ทำหน้าที่เป็นกรรมตรง หรือเรียกว่า complemento oggetto (หรือถ้าเป็นส่วนขยายของกรรมตรงต้องเรียกว่า attributo dell’oggetto, apposizone dell’oggetto, predicativo dell’oggetto)

Vocativo (Voc)

ทำหน้าที่เป็น complement di vocazione หน้าที่นี้ จะไม่ใช่หน้าที่ทางตรรกะ เพียงแค่เป็นการเรียกชื่อของบุคคลหรือสิ่งของเท่านั้น

Ablativo (Abl)

ทำหน้าที่ได้หลากหลายชวนปวดหัวเอามาก ๆ สำหรับตัวนี้ เช่น complemento di agente, di mezzo, di modo, di causa, di compania, di tempo, di luogo stato, di luogo nuoto ฯลฯ)

โดยดูจาก fuzione di allontanamento (ความใกล้ไกล) fuzione strumentale (ประโยชน์การใช้) fuzione locale (แหล่งที่ตั้ง)

เช่น da chi? Da che cosa? เป็น complemento di agente

สรุป เราสามารถเรียกได้ว่า

๑.      Casi diretti (กรณีโดยตรง) มี Nom, Acc, Voc ซึ่งมีผลต่อคำกริยาโดยตรง

๒.    Casi indiretti (กรณีโดยอ้อม) มี Gen, Dat, Abl ซึ่งต้องมีบุพบทมากั้นระหว่างคำพวกนี้กับคำกริยา